Ayasofya Müzesi Tarihi ve Ayasofya Camii
Ayasofya Tarihçesi
Ayasofya Doğu Roma İmparatorluğu’nun İstanbul’da yapmış olduğu en büyük kilise olup aynı yerde üç kez inşa edilmiştir. İlk yapıldığında Megale Ekklesia (Büyük Kilise) olarak adlandırılmış, 5. yüzyıldan itibaren ise Ayasofya (Kutsal Bilgelik) olarak tanımlanmıştır. Ayasofya Doğu Roma İmparatorluğu boyunca hükümdarların taç giydiği, başkentin en büyük kilisesi olarak katedral işlevi görmüştür.
Birinci kilise, İmparator Konstantios (337-361) tarafından 360 yılında yapılmıştır. Üstü ahşap çatı ile örtülü, uzunluğuna gelişen (bazilikal) planlı birinci yapı, İmparator Arkadios’un (395–408) karısı İmparatoriçe Eudoksia ile İstanbul Patriği İoannes Chrysostomos arasında çıkan anlaşmazlıklar nedeniyle, patriğin sürgüne gönderilmesi üzerine 404 yılında çıkan halk ayaklanması sonucunda yakılıp yıkılmıştır. (Bugün patriğin mozaik tasviri, Ayasofya’nın kuzey tymphanon duvarında görülebilmektedir.)
Günümüzde ilk kiliseye ait herhangi bir kalıntı bulunmamakla birlikte, müze deposunda bulunan Megale Ekklesia damgalı tuğlaların bu yapıya ait olduğu düşünülmektedir.
İkinci Kilise, İmparator II. Theodosios (408-450) tarafından 415 yılında yeniden inşa ettirilmiştir. Bu yapının, beş nefli, ahşap çatı ile örtülü ve anıtsal bir girişe sahip bazilikal planda olduğu bilinmektedir.
Kilise, İmparator Justinianos’un (527–565) 5. saltanat yılında, aristokrat kesimi temsil eden maviler ile esnaf ve tüccar kesimi temsil eden yeşillerin İmparatorluğa karşı birleşmesi sonucunda çıkan ve tarihte “Nika İsyanı” olarak geçen, büyük halk ayaklanması sırasında 13 Ocak 532 yılında yıkılmıştır.
1935 yılında İstanbul Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün A. M. Scheinder başkanlığında yapılan kazılarda, bugünkü zeminin yaklaşık 2.00 m altında görülebilen II. yapının Propylon’una (anıtsal giriş kapısı) ait basamaklar, sütun kaideleri ve On İki Havari’yi temsil eden kuzu kabartmaları ile süslü friz parçaları bulunmuştur. Ayrıca anıtsal girişe ait diğer mimari parçalar ise batı kısımdaki bahçede görülebilmektedir.
Kaynaklarda, Ayasofya’nın açılış günü İmparator Justinianos’un, mabedin içine girip, “Tanrım bana böyle bir ibadet yeri yapabilme fırsatı sağladığın için şükürler olsun” dedikten sonra, Kudüs’teki Hz. Süleyman Mabedi’ni kastederek “Ey Süleyman seni geçtim” diye bağırdığı geçer.
Üçüncü Ayasofya’nın mimarisindeki yenilik geleneksel bazilikal plan ile merkezi kubbeli planın bir araya getirilmesidir. Yapının üç nefi, bir apsisi, iç ve dış olmak üzere iki narteksi vardır. Apsisten dış nartekse kadar uzunluk 100 m. genişlik 69.50 m.dir. Kubbenin zeminden yüksekliği 55.60 m, çapı ise kuzey güney doğrultusunda 31,87 m, doğu batı doğrultusunda ise 30.86 m.dir.
Bu yapıda kullanılan sütun ve mermerler; Aspendos, Ephesos, Baalbek, Tarsus gibi Anadolu ve Suriye’deki antik şehir kalıntılarından getirilmiştir. Yapıdaki beyaz mermerler Marmara Adası’ndan, yeşil somakiler Eğriboz Adası’ndan, pembe mermerler Afyon’dan ve sarı mermerler Kuzey Afrika’dan getirilerek Ayasofya’da kullanılmıştır.
Yapının iç kısmında yer alan duvar kaplamalarında; tek blok halinde mermerlerin ikiye bölünerek yan yana getirilmesi ile simetrik şekiller ortaya çıkarılmış ve damarlı renkli mermerlerin iç mekânda kullanılmasıyla dekoratif bir zenginlik oluşturulmuştur.
Ayrıca, yapıda Efes Artemis Tapınağı’ndan getirilen sütunların neflerde, Mısır’dan getirilen 8 adet porfir sütununun ise yarım kubbeler altında kullanıldığı bilinmektedir. Yapıda 40 tanesi alt galeride, 64 tanesi ise üst galeride olmak üzere toplam 104 adet sütun bulunmaktadır.
Ayasofya Doğu Roma Döneminde İmparatorluk Kilisesi olması nedeniyle İmparatorların taç giyme merasimlerinin yapıldığı mekândı. Bu sebeple Ayasofya’da ana mekanın (naos) sağında bulunan, renkli taşlardan yuvarlak ve geçmeli desenli yer döşemesi (omphalion), Doğu Roma İmparatorlarının taç giydiği bölümdür.
Sultan Abdülaziz Döneminde Ayasofya çevresinin yeniden düzenlenme çalışmaları sırasında medrese 1869- 1870 yılları arasında yıktırılmış ve1873- 1874 yılları arasında ise yeniden yaptırılmıştır. 1936 yılında yıkılmış olan Medresenin kalıntıları 1982 yılında yapılan kazılar sonucu ortaya çıkarılmıştır.
Osmanlı Dönemi’nde, 16. ve 17. yüzyıllarda, Ayasofya’nın içine mihraplar, minber, müezzin mahfilleri, vaaz kürsüsü ve maksureler eklenmiştir.
Mihrabın iki yanında bulunan bronz kandiller, Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) tarafından Budin Seferi (1526) dönüşünde camiye hediye edilmiştir.
Ana mekâna girişin sağ ve sol köşelerinde bulunan Helenistik Döneme (MÖ. 4.-3. yy) ait iki mermer küp ise, Bergama’dan getirilerek, Sultan III. Murad (1574-1595) tarafından Ayasofya’ya hediye edilmiştir.
Ayasofya’da, Sultan Abdülmecid Dönemi’nde 1847-1849 yılları arasında, İsviçreli Fossati Kardeşlere kapsamlı bir onarım yaptırılmıştır. Bu onarım çalışmaları sırasında, daha önce mihrabın kuzeyindeki niş içinde bulunan Hünkâr Mahfili kaldırılmış, yerine mihrabın solunda, sütunlar üzerinde yükselen, etrafı ahşap yaldızlı korkuluklarla çevrili Hünkâr Mahfili yapılmıştır.
Aynı dönemde Hattat Kadıasker Mustafa İzzet Efendi tarafından yazılan 7.5 m. çapındaki 8 adet hat levhası ana mekânın duvarlarına yerleştirilmiştir. “Allah, Hz. Muhammed, Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin” yazılı bu levhalar İslam âleminin en büyük hat levhaları olarak bilinmektedir. Aynı hattat kubbenin ortasına ise Nur Suresi’nin 35. ayetini yazmıştır.
Tavsiye Yazısı :Güney Koreli Sanatçı Dain Yoon ‘un Akıl Almaz Optik İllüzyon Sanatı
harika bilgiler ama fotoğraflara da bayıldım. ellerinize sağlık
Geçen ay gitmiştim ilk defa farklı bir havası var… Vermiş olduğun ayrıntılı bilgiler içinde teşekkür ederim Abi…Selam ve Dua ile …
Ayasofya çok güzel, mimarisi, mistik havası, görkemiyle karşılıyor gelenleri. Ayasofya müzesi tarihini anlattığınız bu güzel yazı için teşekkürlerimi sunarım.
ne mutlu size evet muhteşem bir yapıt tabi görmeyene anlatması çok zor teşekkür ederim
bir kaç kez ziyaret etme şansım oldu her seferinde de büyülendim diyebilirim..
Teşekkür ederim 🙂 Devrim hanım az uğraştım ama hepimiz aynı değilmiyiz saygılar.
Ayasofya müzesinin tarihini bu kadar detaylı okumamıştım hiç baya yorulmuşsun hazırlarken bravo:))
Evet bu sefer biraz uzun oldu ama nersini atayım ki okumak gerek saygılar.
Ayasofya hakkında çok kapsamlı bilgi vermişsin Engin
Gezmiş olmanıza sevindim Gülhan hanım hatırlamak güzeldir saygılar
Umarım gezersiniz ben teşekkür ederim saygılar
İyi gelmesi sevindirdi turist rehberi olduğunuzu bilmiyordum gerçi yazdıklarınız haricindekileri bilmiyoruz ya 🙂 teşekkürler saygılar
Ayasofya en önemli tarihi eserlerimizden biridir. Gidip gezmiştim. Çok etkileyici gerçekten de. Tarihi de oldukça geniş ve detaylı. Bu paylaşım sayesinde hatırlayıp, bilgilerimizi tazelemiş olduk. Teşekkürler. 🙂
İnşaallah günün birinde bizzat gidip gezmek de nasip olur. Faydalı bir paylaşım olmuş teşekkürler.
Bu hafta yasadigim nostaljilerin üstüne bu yazi da iyi geldi. Turist rehberligi yaptigim zamanlar ne cok giderdim 😃
Ben teşekkür ederim ibrahim bey
Ayasofya'nın ihtişamı bir başkadır. Ayasofya müzesi tarihi ve Ayasofya Camii hakkında kapsamlı bilgi verdiğiniz için teşekkürler 🙂
Teşekkür ederim.
Ayasofya Müzesine bir kere girmiştim ve gerçekten hayran kaldım.
Sizde görmeyenler için gayet detaylı bir yazı yazmışsınız. Emeğinize sağlık
evet saydığınız mekanlar çok güzeller yerler teşekkürler.
ah sultanahmet, gülhane, beyazıt, sirkeci, eminönü. en sık gittiğim yerlerden yaaa. gülhanedeki kütüphane kitap okuma yerim, fırsat bulduğumda. erol taş ın çayevi. yerebatan daki kafe. insan hayatını sultanahmette geçirebilir yaaa.
umarım bir gün gidersiniz beyda hanım gezilmesi görülmesi gereken bir mekan teşekkür ederim saygılar.
Ayasofya Camii'ne gitmek istiyorum. İnşallah bir gün gidebiliriz. Paylaşım çok yararlı. Teşekkürler 🙂
Ayasofya Müzesi Tarihi ve Ayasofya Camii yorumunuz için teşekkür ederim saygılar.
Oldukça ihtişamlı görünüyor. Çok devir atlatmış Ayasofya Müzesi. Böyle değerlerimize sahip çıkmalıyız. Zaten Mustafa Kemal Atatürk'ün emri ile müzeye çevrilmesi de korunması açısından büyük bir adım.
Furkan bey teşekkür ederim bilgilendirme için
Evet Aylin hanım orda yüzyıllar yatıyor her bir karesinde ne insanların emekleri kanları göz yaşları var bir çok medeniyet görmüş bir mekan nazik ziyaretiniz için teşekkür ederim
Evet ortada haksızlık var neden uygun tutsalar cuzi bir para alsalar daha çok insan görse teşekkürler Sibel hanım kıymetli yorumunuz için
Maalesef bizzat gidip göremedim. Çok kapsamlı ve güzel şekilde açıklamalara yer vermişsiniz. Bu tarz önemli yapılarımızı gözümüz gibi sakınmalıyız. Tarihin bu kadar tozunu yutan bir yer, herhalde en önemli müzemiz diyebiliriz. Bu bilgi dolu yazı için teşekkürler…
Ben son gittiğimde 60 TL olmuş müze kart 70 TL çok zam geldi.
Gezmeye doyamadigim yerler arasında ama girişte turistlere bedava yerli gezginden 30 tl alıyorlar..Anlam veremedim..
Emeğine saglik harika bir tanıtım yazısı olmus
Uzun zamanalar cami olarakta hizmet vermiştir.Barış bey teşekkürler.
Kimisİ Ayasofya camii diyor.Bununla bir tartışma başlatmak istemiyorum… 🙂
teşekkürler taner bey
A.selam furkan ben teşekkür ederim
Aynen öyle erhan bey bambaşka bir mekan bende saygılarımı sunarım.
Teşekkür ederim saygılar sunuyorum
Ayasofya mimarisi ile herkesi hayran bırakıyor. Blogunuzda bu değerli yapıya ve bilgilere yer vermeniz beni mutlu etti 🤗 Emeğinize sağlık 🤗
kısmet yusuf bey umarım tekrar gitmek nasip olur.
Şimdi de gençsiniz iyi yapmışsınız 🙂 teşekkür ederim.
Genclik yillarimda okul harcligi olsun diye birkac yil yaptim. Gencken bircok yerde calistim 😄
2013 te gittim tadilat vardı giremedim içeri
Evet bir çok medeniyet ve din için önemli bir eser gördüğünüze gezdiğinize sevindim teşekkür ederim saygılar
Ayasofya islam tarihi açısından önemli bir yere sahib eserlerimizdendir . 2000 li yıllarda Gidip gezme fırsatım oldu 3 -4 saat gibi sürdü . Çok etkileyici gerçekten de. Tarihi de oldukça geniş ve detaylı. Bu paylaşım sayesinde hatırlayıp, bilgilerimizi tazelemiş olduk. Teşekkürler. 🙂
Evet çok güzel bir mimari gördüyseniz ne mutlu umarım bundan sonra sahip çıkarlar teşekkürler
Ayasofya cami yi 4 yıl önce ziyaret etmiştim. Harika bir mimarisi var. Gezip görmeli herkes mutlaka. Ama kızdığım bir konu var plansız yerleşim yerleri. Çok güzel tarihi yerler var ülkemizde hepsini mahvetmişler, değiştirmişler üzerine yapı inşa etmişler. Keşke değerini bilseler bu güzelliklerin.
Bende değerli yorumunuz için teşekkür ederim
Ayasofya Müzesi'ni ne kadar anlatırsak anlatalım hep eksik kalacaktır. Değerli paylaşımınız için teşekkürler.
Akıcı ve güzel bir paylaşım emeğinize sağlık.
http://www.ogrenelim.xyz
Teşekkür ederim.
teşekkürler saygılar
aynen çok haklısınız da öyle bi yorumu söyleyince kendimi tutamadım başka yerde de yazmamış size denk geldi valla kusura bakmayın. ben dosdoğru insanım öyle kıvrık hareketlere şahit olunca bi an tutamıyorum kendimi gerçekten tekrar özür dilerim
Teşekkür ederim Ama bir önceki yorumu kaldırdım çünkü aynı şeyleri ya kendisinin bloguna ya mailline atarsanız daha verimli olur teşekkürler.
engin bey seviliyorsunuz efendim ^_^ emekleriniz için de ayrı teşekkür ederim
Konuya tam hakim olmadığımdan çok bir şey söyleyemeyeceğim ama ufacık resmi alıp nerde kullanmışlar veya ne işlerine yarayacakmış bilemedim ama eğer rahatsız olduysan o linki alıp nerde kullandılarsa bilişim suçlarına mail olarak gönder ama yazmak farklı bir tane dangalak için hiç bir hevesin kaçmasına izin verme hem sizi aratmayın bize saygılar sevgiler
Tavsiyeniz için teşekkür ederim.
Resim konusunda;resmi alıp başka yerde hiç de hoş olmayan bir şekilde kullanmışlar
Bu yüzden artık bundan sonra profilde sembol kullanacağım.Bu konuda çok üzgünüm Engin.
Bu olay içimdeki yazma hevesini de aldı götürdü.
Aynen öyle ve hazinelerimize sahip çıkmak lazım teşekkürler
ayasofya camii bizim en büyük kültür mirasımızdır. istanbulun fethiyle beraber fatihin akşemseddinle namaz kıldığı mübarek bir yer.
Çok güzel bir mimarisi var. İçine girince insan kendini değişik duygular içinde buluyor
Evet çok güzel bir mimarisi ve önemi var yüzyıllardır o yüzden bir çok medeniyet buraya sahip olmak için mücadele varmiş
Evet Tarihimiz de çok önemli bir yer tutan ve mükemmel bir yapı canlı görmenizi de tavsiye ederim saygılar.
Ayasofya Türkiye de İstanbul'da bir sembol güzelliğiyle tarihiyle her kesimi büyüleyen bir mekan gerçekten resimlerinden bile insanlar etkileniyor, gerçek canlı görmek ise bir başka olur
ben teşekkür ederim saygılar
Ayasofya yı hiç bu kadar detaylı okumamıştım. Anlatımını cok guzel tesekkürler
Çok teşekkürler evet harika bir yapıt saygılar.
Ayasofya harika bir doku. Akıcı ve detaylı anlatım daha da guzellestirmis.
Ayasofya hakkında çok kapsamlı bilgi vermişsiniz Engin Bey, çok teşekkürler.
ben teşekkür ederim.Umarım faydalı olur saygılar.
Rica ederim yapanların çektiği zahmet ve emek karşısında bizimki hiç bir şey güzel yorumunuz için teşekkürler.
Yazınızı ookuyunca sanal tur yapmış kadar oldum. Sarı mermerlerin de taa Afrikalardan getirtildiğini bilmiyordum. Çok zahmetli emek dolu bir yazı olmuş. Ellerinize sağlık.
Ayasofya Müzesi Harika Bir Yer Türkiyede Gidilmesi Gereken En Önemli Ve Güzel Yerlerden Birisi.
Aynen çok doğru söylüyorsunuz muhakkak görülmeli teşekkürler.
Önemli değerlerimizden olan Ayasofya Camii geçmişten günümüze kadar gelen en önemli tarihi yapıtlarımızdan biridir. En yakın zamanda giderek yakın zamanda görmek isterim.
Pişman olmayacaksınız ayasofya müzesi görülmesi gereken bir eserimiz.
Ayasofya hakkında bilinmesi gereken herşey var bu postta emeğinize
sağlık
Ayasofya hakkındaki bilgiler için teşekkür ederim 🙂
teşekkürler faydalı olduysa ne mutlu.
rica ederim.